Każde dziecko chce być kochane i akceptowane przez swojego rodzica. Zrobi naprawdę wiele, by zostać docenione, pochwalone, by poczuć, że sprostało wymaganiom mamy i taty. Niestety jeśli rodzice wymagają od dziecka zbyt wiele dziecko widzi, że nie radzi sobie wystarczająco dobrze. Zaczyna wątpić w swoje siły, wierzyć, że mało umie, traci wiarę w siebie, staje się lękliwe, niepewne, uległe i wyobcowane.
Różne postawy rodzicielskie
Postawy rodzicielskie są różne. Niektórzy rodzice są nadopiekuńczy, akceptujący, inni odtrącający, surowi, wybuchowi, wpierający, część opiekunów unika kontaktu, inni chcą kontrolować i uczestniczyć we wszystkich decyzjach. Te tendencje do zachowywania się w specyficzny sposób w stosunku do dziecka, sposób reagowania, odnoszenia się oraz stosunek emocjonalny i sposób myślenia o dziecku mają wpływ na kształtowanie się cech osobowości i modelu zachowań dziecka w przyszłości.
Postawa wymagająca charakteryzuje się stawianiem wysokich wymagań wobec dziecka bez liczenia się z jego indywidualnymi potrzebami, cechami i możliwościami. Na tę postawę składa się również: narzucanie autorytetu, nagany, kary, nadmierne korygowanie, stosowanie sztywnych reguł i ocenianie. W tym zakresie znajdą się również rodzice, którzy własne ambicje przekładają na dziecko.
Dziecko powinno mieć stawiane adekwatne wymagania do wieku i etapu rozwoju. Chodzi tu również o ilość obowiązków, zajęć oraz równowagę pomiędzy powinnościami a zabawą. Kiedy zachowany jest umiar a dziecko otrzymuje odpowiednie wsparcie wówczas wymagania nie są złe i uczą zaangażowania, konsekwencji, dążenia wytrwale do celu. Trzeba jednak wiedzieć, kiedy obowiązki czy zadania powierzane dziecku przekraczają granice. Tu potrzebna jest uważność rodzica na reakcje dziecka, świadomość i autorefleksja nad własnym zachowaniem i oczekiwaniami.
Dziecko a zadania dorosłych
Szczególnym rodzajem wymagań wobec potomstwa są takie, w którym dziecku zleca się zadania, które należą do dorosłych np. opieka nad rodzeństwem, obowiązki domowe, zaspokajanie społecznych lub emocjonalnych potrzeb opiekuna.
Doświadczenie dziecka przejmującego funkcje i zadania osób dorosłych może mieć pozytywne znaczenie wówczas kiedy jest ograniczone w czasie a obowiązki domowe są dopasowane do wieku rozwojowego dziecka. Przeżycie bycia pomocnym dla rodzica lub wyraz wdzięczność opiekunów stymuluje bowiem poczucie odpowiedzialności i sprawczości u dziecka.
Zdolność opieki może być zarówno powodem do dumy jak i powodować nawyk troszczenia się o innych bardziej niż o siebie i poczucie, że samemu nie zasługuje się na troskę.
Problem pojawia się wówczas gdy sytuacja jest wydłużona w czasie (czasem trwa od wielu pokoleń) lub/i kiedy rodzice są chorzy, z niepełnosprawnością, bezradni, uzależnieni lub w konflikcie małżeńskim. Mama lub tata wyrażając bezradność i niemoc wymaga od dziecka niezależności i żąda aby dziecko zajęło się same sobą oraz innymi (np rodzeństwem lub rodzicem) i zachowało się jak dorosły. Takie dziecko przyjmuje na siebie ten obowiązek często nieadekwatny do swojego wieku i etapu rozwoju. Dostaje rolę ponad swoje możliwości i umiejętności.
Warto wspomnieć, że nie wszystkie dzieci danej rodzinie musza doświadczać takiego zjawiska. Często do roli opiekuna wybierane są najstarsze dzieci, najbardziej wrażliwe a często najstarsze córki. Różnice dotyczą również zadań, które otrzymują synowie i córki. Chłopcy częściej staja się powiernikami matek a dziewczynki dostają rolę opiekunek.
Dzieci doświadczające tego zjawiska czyli parentyfikacji maja uczucie ciągłego napięcia i bycia „w pogotowiu”, że mega być potrzebne w każdej chwili.
Co robić?
Co robić, aby uniknąć nadmiernych wymagań wobec dziecka:
- zweryfikuj obowiązki dziecka i czy są adekwatne do wieku,
- sprawdź ilość zajęć dziecka i czy nie jest przemęczone,
- obserwuj swoje dziecko i zwróć uwagę, jak podchodzi do wyzwań,
- chwal za wysiłek włożony w daną czynność, a nie za efekty,
- sprawdź czy istnieje równowaga pomiędzy obowiązkami a zabawą,
- oddzielaj trudne zachowania od dziecka,
- wspieraj dziecko, pytaj na co ma ochotę a czego nie lubi robić,
- zastanów się czy nie powierzasz dziecku zadań, które sam powinieneś zrobić,
- przemyśl czy nie chcesz aby dziecko spełniło twoje ambicje, plany