Czym jest uzależnienie?
W psychologii uzależnienie definiuje się jako nabyty stan zaburzenia zdrowia fizycznego i psychicznego charakteryzujący się przymusem wykonywania określonej czynności bądź zażywania psychoaktywnej substancji. Wyróżnia się trzy główne rodzaje uzależnień: psychiczne, fizyczne i społeczne, jednak w ostatnim czasie coraz bardziej popularna staje się czwarta grupa, którą stanowią uzależnienia behawioralne, inaczej zwane uzależnieniem od czynności. „Podstawą wszystkich uzależnień jest to, że człowiek próbuje w ten sposób albo od czegoś uciec, albo
zrekompensować tym swoje deficyty” – tłumaczy Izabela Kwaśniak, psycholog i psychoterapeuta uzależnień.
Kiedy kończy się nadużywanie, a zaczyna uzależnienie?
„Między nadużyciem a uzależnieniem jest bardzo płynna granica” – opowiada psycholog. Uzależnienie rodzi się jednak wtedy, gdy – mimo tego, że ponosimy straty i doświadczamy ich konsekwencji w różnych sferach społecznych, w których działamy – dalej coś robimy. Zdrowy mechanizm polega na tym, że po doświadczeniu przykrych sytuacji, straty i związanego z nią smutku i żalu, w przyszłości staramy się zrobić wszystko, by nie dopuścić do zaistnienia takiej sytuacji ponownie. „Uzależnienie natomiast działa przewrotnie, gdyż w nim jesteśmy przeciwko sobie samemu” – dodaje.
Terapia osoby uzależnionej
Psychoterapia różni się w zależności od rodzaju uzależnienia. Przede wszystkim należy rozróżnić jednak terapię indywidualną od terapii grupowej, popularnej w tego rodzaju przypadkach. Istnieje także możliwość uczęszczania na terapię dzienną w miejsce pracy bądź szkoły, a także terapie krótko- i długoterminowe w Ośrodkach Odwykowych oraz Leczenia Uzależnień. Głównym celem pracy terapeutycznej jest wykształcenie beznałogowych zachowań. Znany jest również ruch samopomocy Anonimowych: Narkomanów, Alkoholików, Hazardzistów, Graczy, Seksoholików. „Najważniejsze jest to, aby w sytuacji kryzysowej, w prawdzie ze sobą, wybrać najlepszą dla siebie formę terapii” – dodaje Izabela Kwaśniak. Niekiedy, w proces terapeutyczny, włączone są także osoby z najbliższego środowiska osoby uzależnionej – tak zwane osoby współuzależnione.
Jak przełamać wstyd i skorzystać z fachowej pomocy?
„W przypadku osoby uzależnionej jest to smutna praktyka” – odpowiada psycholog. W przypadku uzależnienia motywacja wewnętrzna do zmiany często pojawia się dopiero wtedy, gdy zadzieje się coś złego (może to być rozwód, utrata majątku, odebranie dziecka, groźba więzienia). „Gdybym dowiedziała się, że mam cukrzycę, mogłabym wydać na leczenie wszystkie pieniądze. Osoba uzależniona działa wprost przeciwnie” – tłumaczy Izabela – „ona podcina sobie nogi już na samym początku.” Wszystkie swoje wysiłki koncentruje na obronie swojego uzależnienia mimo ponoszonych konsekwencji. Ważne jest także uświadomienie osobom współuzależnionym, iż uzależnienie nie jest chorobą jednej osoby, a całej rodziny. Warto takie osoby otoczyć troską i wsparciem, stworzyć bezpieczną przestrzeń, w której nie ocenia się ani nie minimalizuje problemy, a wykazuje zrozumieniem, oraz wskazać miejsca, w których mogą one skorzystać ze specjalistycznej pomocy.
Na podstawie wywiadu z Izabelą Kwaśniak, rozmawiała Monika Paderewska.